رخدادهاى زمينساختى ايران
رخدادهاى زمينساختى ايران
در زمينشناسى ايران اين باور وجود دارد که در زمان پرکامبرين پسين پوسته ايران يک حادثه تبلورى قابل قياس با رويدادکاتانگايى را پذيرا شده که با چينخوردگى، دگرگونى و ماگمازايى همراه بوده است. در فاصله زمانى پرکامبرين پسين – ترياس ميانى در بيشتر نقاط ايران آرامش زمينساختى نسبى از نوع خشکيزا چيره بوده که نبودهاى رسوبى موازى و گاهى شکستگى پوسته و ماگمازايى از پيامد آن است. در ترياس پسين با آغاز جنبشهاى زمينساختى آلپ آغازى و قابل قياس با رخداد سيمرين پيشين شرايط سکويى پالئوزوييک – ترياس ميانى دستخوش تغييرات عمده شده که کم و بيش در مراحل گوناگون کوهزايى آلپ مانند چرخههاى زمينساختى سيمرين ميانى، سيمرين پسين، اتريشين، لاراميد و ... تکرار شده که حاصل آن ريختزمينساخت امروزى ايران است. بدين گونه ميتوان گفت که در شکلگيرى سيماى امروز ايران، چرخههاى زمينساختى متعددى نقش داشتهاند که گاهى از نوع کوهزاOrogeny و زمانى از نوع خشکيزا Epeirogeny بودهاند. گفتنى است بخشى از سيماى ريختزمينساختى ايران نتيجه حرکت و برخورد بلوکها و صفحهها Plates است. براى نمونه، شبه قاره هند سالانه 15 سانتيمتر به سمت شمال آسيا در حرکت است. چنين حرکتى با تغيير روند و شدت چينخوردگى بخش خاورى ايران همراه است و يا با بازشدن درياى سُرخ، شبه جزيره عربستان پس از جدا شدن از قاره آفريقا و حرکت به سمت ايران، کوتاه شدگى و چينخوردگى را بر جنوب باخترى ايران (زاگرس) تحميل کرده است. بررسى تاريخچه زمينشناسى ايران نشانگر چهار گام ساختـارى ( Structural Stage ) عمده است :
» از نخستين گام ساختارى ايران شواهد روشنى در دست نيست. ولى وجود کانيها و قطعات سنگى دگرگونى در سنگهاى دگرشکل شده منسوب به پرکامبرين ايران، نشانگر يک فاز دگرگونى و فرسايش است که حقيپور (1974) رويداد مسئول را، با اقتباس از نام کلوت چاپدونى ساغند، رخداد چاپدونين نام داده است.
» دومين گام ساختارى ايران، محدود به دو جنبش چاپدونين و کاتانگايى است که موجب دگرگونى و دگرشکلى پيسنگ پرکامبرين ايران شده است.
«سومين گام ساختارى ايران، از زمان پرکامبرين پسين تا اوايل ترياس پسين دوام داشته و حاصل آن نبودهاى رسوبى، دگرشيبيهاى محلى است که به آن اپــى کاتانگايى و يا بنا به پيشنهاد حقيپور (1974)، «اپى مُرادين» نام داده شده است.
«چهارمين گام ساختارى ايران، شامل فازهاى گوناگون کوهزايى آلپى است که از ترياس پسين تا پليوسن و کم و بيش تا زمان حال ادامه دارد
