گسلهای لرزه ای ایران و مشخصات آنها
با مرورى بر تاريخچه لرزه‌خيزى ايران ديده مى‌شود که کشور ايران يکى از نواحى لرزه‌خيز دنيا است. در بخش بيشتر ايران، لرزه‌خيزى در ارتباط مستقيم با تجديد فعاليت گسل‌هاست و بيشترين تکاپو‌هاى لرزه‌خيزى در امتداد گسل‌هاى فعال روى داده است.
به گفته ديگر، بسيارى از زون‌هاى داراى گسل‌هاى عمده و همبرى‌هاى زمين‌ساختى غير عادى، داراى نا‌آرامى‌هاى لرزه‌اى بوده و زمينلرزههايى را به وجود ميآورند. گفتنى است حرکات لغزشى در امتداد گسل‌ها، ممکن است از نوع خزش آرام و بدون زمين‌لرزه باشد.
گسل زمين‌لرزه‌اى، نوعى شکستگى زمين است که در اثر زمين‌لرزه کم ژرفا توليد شده باشد و به طور کلى با تجديد حرکت دوباره گسل‌هاى پيشين همراه هستند. اين گونه گسل‌ها مى‌توانند درباره سازوکار رهاسازى انرژى لرزه‌اى در طى زمين‌لرزه و نيز تنش‌هاى ناحيه اطلاعات لازم را بدهند.
بيشتر گسل‌هاى زمين‌لرزه‌اى شناخته شده ايران، طولى بيش از 40 کيلومتر د‌ارند و همه آنها با زلزله‌هاى مخرب با بزرگى بيشتر از 7 ، همراه‌اند.
در تمام حالتها، جهت گسل‌هاى زمين‌لرزه‌اى ايران گوياى جهت فشارى در راستاى NNE-SSW است که با جهت حرکت شمال خاورى صفحه عربستان هماهنگى دارد.
گسلهايى که برخوردار از يک يا چند ويژگى زير باشند، گسل‌هاى جُنبا يا گسلهايى با توانايى جنبش به حساب ميآيند (بربريان و همکاران، 1364) :
* کانونيابى رو مرکز زمينلرزههاى بزرگ در مکانى از درازاى گسل و يا در فراديواره آن
* گسلش در نهشتههاى کواترنرى پسين
* داشتن ديواره حفظ شده
* داشتن ريزلرزههاى زياد که با شبکه کامل و بسته لرزهنگارى محلى با خطاى کم در کانونيابى روى زمين و ژرفى و زمانگيرى يکنواخت برداشت ميشوند.
* داشتن بستگى به يک گسل شناخته شده جُنبا.
نام و بعضى ويژگيهاى گسل‌هاى ايران با پيشينه لرزه‌خيزى در جدول زير خلاصه شده است (گزارش ملى زلزله).
|
نام |
موقعيت جغرافيايى |
درازا (کيلومتر) |
امتداد |
شيب |
|
گسل زلزلهخيز |
60 کيلومترى (NW) نيشابور |
66 |
NW-SE |
SW |
|
گسل فشارى کوهبنان |
شمال کرمان- خاور زرند |
300 |
NW-SE |
NE |
|
گسل کوير بزرگ (دورونه) |
تربتحيدريه |
700 |
NW-SE |
85 |
|
گسل (راندگى) کهريزک |
10کيلومترى شاهعبدالعظيم |
40 |
E - W |
N |
|
گسل راستالغز گارون |
15کيلومترى جنوب نهاوند |
35 |
NW-SE |
SW |
|
گسل گرمسار |
شمال خاورى گرمسار |
100 |
NE-SW |
NNW |
|
گسل فشارى گوک (سروستان) |
80کيلومترى خاور کرمان |
200 |
NNW |
SW |
|
گسل راستالغز نهاوند |
5/2 کيلومترى جنوب نهاوند |
65 |
NW-SE |
SW |
|
گسل فشارى نيشابور |
30 کيلومترى شمال نيشابور |
52 |
NW-SE |
NE |
|
گسل فشارى مُشا |
|
200 |
NW-SE |
N-NE |
|
گسل فشارى الموت |
پهلوى جنوبى دره الموت |
52 |
NW-SE |
sw30 |
|
گسل فشارى ايپک |
جنوب بويينزهرا |
85 |
E-W |
N |
|
راندگى بايجان |
شمال راههزار |
45 |
NW-SE |
N |
|
گسل فشارى طالقان |
جنوب طالقان |
64 |
E-W |
S |
|
گسل فشارى تسوج |
5کيلومترى شمال تسوج |
61 |
NE-SW |
NW |
|
گسل جنوب رى |
جنوب شاهعبدالعظيم |
5/18 |
E-W |
N-NW |
|
گسل فشارى خزر |
جنوب دشت کرانهاى مازندران |
600 |
E-W |
S |
|
گسل فشارى رفسنجان |
20کيلومترىجنوبرفسنجان |
140 |
NW-SE |
SW |
|
گسل فشارى شاهوار |
شمال–شمالخاور شاهرود |
60 |
NW-SE |
NW |
|
گسل فشارى شاهکوه |
شمال-شمال باخترى شاهرود |
115 |
NE-SW |
NW |
|
گسل فشارى شمال البرز |
دامنه شمالى البرز |
300 |
E-W |
S |
|
گسل فشارى شمال تبريز |
بلافصل شمالى تبريز |
150 |
NW-SE |
NE |
|
گسل شمال تهران |
بلافصل شمال تهران |
90 |
E-W |
N |
|
گسل (راندگى)شمال رى |
جنوب بهشتزهرا |
17 |
E-W |
N |
|
گسل فشارى شمال قزوين |
شمال قزوين |
60 |
E-W |
|
|
راندگى قزلاوزن(منجيل) |
|
65 |
NW-SE |
N-NW |
|
گسل فشارى کشفرود |
|
120 |
NW-SE |
NE |
