گزارش زلزله جنوب بردسیر در تاریخ9/5/89
1- معرفی رویداد
در ساعت11:22:56 روز شنبه 9 مردادماه 1389 زمین لرزه ای به بزرگای ML=5.6 در مقیاس محلی در 36 کیلومتری جنوب خاوری بردسیر در استان کرمان به وقوع پیوست. براساس لرزه نگاشت های ثبت شده در شبکه ملی لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه مطابق شکل (1) ، رومرکز این رویداد در مختصات 63/29 درجه عرض شمالی و 70/56 درجه طول خاوری در 11 کیلومتری شمال روستای قلعه عسگر واقع در جنوب بردسیر کرمان قرار می گیرد. عمق این رویداد در 6± 14کیلومتری از سطح زمین محاسبه شده است. با توجه به خطای تعیین محل4± کیلومتر در راستای طول جغرافیایی و 2± کیلومتر در راستای عرض جغرافیایی، این زمین لرزه احتمالاًدر اثر فعالیت گسل لاله زار و یا سایر گسل های فرعی سمت شمالی آن رخ داده است (شکل 2).
براساس قرائت پلاریته اولین رسید موج های لرزه ای تراکمی لرزه نگاشتهای 19 ایستگاه لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه، سازوکار کانونی زمینلرزه 9/5/1389 جنوب بردسیر برای صفحه گسل محاسبه شده است که مقادیر 196درجه، 65 درجه و 24- درجه به ترتیب برای امتداد، شیب و لغزش حاصل شده است. شکل (3) سازوکارکانونی محاسبه شده بر اساس پلاریته فاز موج تراکمی ایستگاههای باند پهن پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله را نشان میدهد.
شایان ذکر است با توجه به خطای بازماند RMS=0.56Sec و استفاده از 24 فاز لرزه ای و پوشش آزیموتی 57 درجه موقعیت محاسبه شده برای رویداد، زمان وقوع آن و سازکارکانونی محاسبه شده از دقت قابل توجهی برخوردار است.
به استناد گزارشهای خبری خبرگزاریها و مطبوعات، گزارشی از ایجاد خسارات جانی و مالی قابل توجه تا زمان تنظیم گزارش حاضر، اعلام نگردیده است. با این وجود، با توجه به رخداد این زمین لرزه همراه با پسلرزه های ثبت شده بعدی آن در شبکه ملی لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه (جدول1) و سابقه بالای لرزه خیزی این ناحیه و استان کرمان ،گزارش حاضر به هدف آشنایی بیشتر با ویژگیهای لرزه زمینساختی منطقه ای به شعاع یک درجه جغرافیایی پیرامون رومرکز این زمین لرزه تهیه گردیده است.شکل (1) بالا:مولفه های قائم لرزه نگاشتهای ثبت شده در شبکه ملی لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه در اثر زمین لرزه 9/5/1389 جنوب بردسیر؛ پایین: قرائت فازهای 24 فاز لرزه ای بر روی مولفه های قائم و افقی برای تعیین محل ، بزرگی و محاسبه سازوکار کانونی .
2- لرزه خيزی منطقه
بررسی لرزه خیزی گستره ای به شعاع یک درجه جغرافیایی پیرامون رومرکز این زمین لرزه نشان می دهد؛92 رویداد لرزه ای با بزرگای بیش از 5 از سال 1900 میلادی تا کنون همراه با سه زمین لرزه تاریخی (قبل از سال 1900 میلادی) در این گستره رخ داده است(شکل2). این آمار نشان دهنده لرزه خیزی بالا در منطقه بردسیر می باشد. بزرگترین این زمین لرزه ها، زمین لرزه 11/6/1981 سیرچ با بزرگای 7.3 =MW است.
شکل(2): لرزه خیزی گستره ای به شعاع یک درجه جغرافیایی پیرامون رومرکز زمین لرزه 9/5/1389 جنوب بردسیر.جدول (1) :مشخصات زمین لرزه 9/5/1389 جنوب بردسیر و پسلرزه های آن.
Date Time Coordinate Depth Magnitude Region Year Month Day UTC Local Lat. Lon. H M S H M S 2010 7 31 6 52 56 11 22 56 29.63 56.70 14 5.6 35 Km, South of Bardsir 2010 7 31 9 34 19 14 4 19 29.72 56.43 15 3 26 Km,South-West of Bardsir 2010 7 31 11 54 51 16 24 51 29.67 56.69 14 2.8 30 Km, South-East of Bardsir 2010 7 31 12 3 57 16 33 57 29.72 56.85 43 3 35 Km, South-East of Bardsir 2010 7 31 13 18 47 17 48 47 29.66 56.48 18 3.2 32 Km,South of Bardsir 2010 7 31 14 38 41 19 8 41 29.62 56.87 17 3.5 44 Km, South-East of Bardsir 2010 8 1 2 29 7 6 59 7 29.64 56.73 14 3.1 35 Km, South-East of Bardsir 2010 8 1 12 37 2 17 7 2 29.74 56.89 8 2.7 37 Km,South-East of Bardsir
شکل(3): سازوکار کانونی محاسبه شده برای زمینلرزه 9/5/1389 جنوب بردسیر براساس پلاریته اولین جنبش 19 فاز لرزه ای ثبت شده در ایستگاههای لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله. در این محاسبه زاویه امتداد 196 درجه ، شیب 65درجه و لغزش 24- درجه برای صفحه گسل مسبب رویداد اصلی به دست آمده است.
3- مهمترین زمین لرزه های منطقه
-
زمين لرزه آذر 1233 هـ.ش خورجند (11/1854 ميلادي)
اين زمين لرزه در 40 کيلومتري شمال خاور کرمان به وقوع پيوسته و سبب ويراني کامل اين آبادي و خسارات قابل توجهي به روستاهاي درختنگان،ده شير و دوران گرديد. شدت نسبي اين زلزله در خورجند VIII برآورد شده است. اين زلزله در کرمان احساس شده و به نظر مي رسد که در اثر جنبش گسل لکرکوه روي داده است. -
زمين لرزه 28 دي 1242 هـ .ش چترود (17/1/1864 ميلادي)
زمين لرزه ويرانگري در شب 7 شعبان 1280 هـ.ق تلفات انساني بسياري را در چترود و آباديهايي که در شمال خاور دشت قرار داشتند، به بار آورد. اين زلزله آسيبهاي چشمگيري به کرمان رسانيد به طوري که ايوان جامع مظفر فروريخت و به ديوارهاي قبه سبز آسيب رسيد. بزرگاي اين زلزله راMs=6 تعيين کرده اند. -
زمين لرزه 2 خرداد 1276 هـ.ش کرمان- چترود(قبه سبز) (27/5/1897ميلادي)
در اثر این زمین لرزه آب قطع شد و بيشتر مردم کرمان به حومه شهر پناه بردند. در کرمان چند نفر کشته شدند و به چندين ساختمان همگاني و شخصي آسيبهاي تعمير ناپذيري رسيد. گنبد قبه سبز فروريخت و به ساختمان باغ ناصريه و سقف تکيه تعزيه نيز آسيب رسيد. پس از رويداد زلزله، روستاهاي پيرامون چترود متروک رها شده و بازماندگان زمين لرزه در کرمان استقرار يافتند. بزرگاي اين لرزه را Ms=5.5 مشخص کرده اند. -
زمين لرزه 31 شهريور 1302 هـ.ش لاله زار (22/9/1923ميلادي)
در 31/6/1302 هـ.ش، ديرهنگام شب، زمين لرزه ويرانگري در استان کرمان بخش هايي از مناطق سيرجان و بافت را ويران کرد. دهستان گوغر و روستاهاي خطيب، قلعه عسکر و لاله زار تخريب شدند و بيش از 200 تن کشته شدند. تقريباً همه خانه ها و استحکاماتي که در چنالو و چمن رنگ در کوه آهورک وجود داشت ويران شد. اين زلزله باعث وقوع سنگ ريزشهايي در گردنه باختر گوغر (مسير سيرجان) گرديد.
دامنه آسيبهاي اين زلزله به نگار و راين و نيز 90 کيلومتر فراتر تا کرمان (که در آن تعدادي از ساختمانهاي همگاني از جمله اداره تلگراف به شدت ترک برداشت) کشيده شد. خانه هاي شخصي در بيرون از دروازه وکيل و نيز برج وکيل آسيب رسيد و 2 تن زخمي شدند. در سيرجان قناتها فروريخت و از ميزان تأمين آب شهر کاست. در رفسنجان 120 کيلومتر دورتر، بيشتر خانه ها شکاف برداشت. لرزه در بم و انار نيز احساس شد. با توجه به خرابی های ایجاد شده ، شدت این زمین لرزه باید بیش ازVII در مرکز مهلرزه ای آن بوده باشد. -
زمين لرزه 14 تير 1327 هـ.ش گوک (گلباف) (5/7/1948 ميلادي)
بنابر اطلاعات محلي، آباديهاي کم شماري که دردهستان تنک جمعيت گوک قرار داشتند در اثر اين زلزله ويران شدند. خاستگاه اين لرزه، کوه دو شاه در شمال گوک بوده است. زلزله مذکور تا بم و کرمان به گونه اي نيرومند احساس شد و در سکنج مايه بيم و هراس مردم شد. بزرگاي اين لرزه را mb=5.9 و Ms=6 تعيين کرده اند.
اين زمين لرزه در امتداد جنوب خاوري همان منطقه اي روي داد که از وقوع زلزله هاي پيشتر در سده نوزدهم آسيب ديده بود؛ به ويژه زمين لرزه اي در سال 1255 هـ .ش روستاهاي سيرچ، حسن آباد و هشتادان را ويران کرد و سبب خشک شدن آب چشمه هاي روستاهاي آبگرم گرديد. -
زمين لرزه 29 آذر 1356 هـ.ش گيسک زرند (باب تنگل)، (19/12/1977 ميلادي)
هنگام شب زمين لرزه اي که پيش از آن دو پيش لرزه نيرومند روي داد، چند روستا را در منطقه زرند ويران کرد. اين زلزله با حدود 665 نفر کشته و 260 تن مجروح همراه بود. زمين لرزه گيسک زرند روستاهاي در تنگل، گيسک و سرباغ را ويران کرد و خاستگاه آن بخشي از گسل کوهبنان به طول 5/11 تا 5/19 کيلومتر بود. در شمال خاور زرند در پهنه گسلي مذکور، جابه جايي کم زمين به صورت ناپيوسته در فاصله اي حدود 10 کيلومتر با روند ºN140ديده مي شود. جنبش هاي اين پهنه گسلي عمدتاً راستگرد بوده و ميانگين جابه جايي قائم و افقي آن به ترتيب حدود 7 و 10 سانتي متر (حداکثر 20) است. بزرگاي اين زلزله را mb=5.5 و Ms=5.8 تعيين کرده اند.
لازم به تذکر است که قبل از رويداد زلزله 29/9/1356 هـ .ش گيسک زرند، پيش لرزه هايي در اين ناحيه به وقوع پيوسته است. به طور مثال در 27/6/1356 هـ.ش زلزله شديدي در تنگل را لرزاند و موجب خساراتي گرديد. ضمناً در 20/8/1356 هـ.ش ده زوئيه در اثر زلزله به شدت آسيب ديد.
به طور کلي زمين لرزه 29/9/1356 گيسک زرند با وقوع زمين لغزشهايي در دامنه هاي پرشيب واقع در شمال باختر دهکده هاي در تنگل، ده زوئيه و همچنين شمال سرباغ همراه بوده است. دگرشکلي سطح زمين ضمن تشکيل ترکهاي کششي با آرايش نردباني، مؤلفه جنبش راستگرد گسل کوهبنان را در پهنه مهلرزه اي نشان مي دهند. گستره گسيخته شده غالباً با ظهور گوژگسلي (Fault gouge) در واحدهاي سنگ ماسه و سنگهاي تبخيري به پهناي چند متر و فرونشست ها و برجستگيهاي کششي متعددي در واحدهاي سنگي پالئوزوئيک يا نهشته هاي کواترنري سطح زمين مشخص مي شود. -
زمين لرزه 21 خرداد 1360 هـ.ش گلباف (11/6/1981 ميلادي)
در 21/3/1360 هـ.ش زمين لرزه مخرب و ويرانگري با بزرگاي mb=6.1 و Ms=6.8قسمتي از استان کرمان را به لرزه درآورد و در اثر آن شهر گلباف به کلي ويران شد. اين زلزله حدود 1071 نفر کشته و 4000 نفر مجروح به همراه داشت.
حداکثر جابه جايي قائم گسل گلباف در زلزله 21/3/1360 حدود 10 سانتي متر (خاور گلباف) بوده است. در اين زمينلرزه حدود 16 کيلومتر از گسل گلباف جابه جا گرديده به طوري آثار اين گسيختگي به صورت شکستگيها و ترکهاي کوچکي مشاهده مي شود. راستاي عمومي اکثر اين گسيختگي ها شمال، شمال باختر-جنوب، جنوب خاور مي باشد. در خاور گلباف گسلهاي متعددي به موازات يکديگر با امتداد عمومي شمال، شمال باختري در سنگهاي آهکي و کنگلومراها و نهشته هاي عهد حاضر ديده مي شود.
بيشترين خسارات و ويراني در نواحي جنوب (آباديهاي تيرکان و ده ملک) و مرکزي (بخش مسکوني گلباف) متمرکز مي باشد. پديده روانگرايي و نشست زمين به علت وجود تشکيلات رسي و بالا بودن سطح اساس آبهاي زيرزميني که عامل مؤثري در تشديد حسارات بوده است در بخش عمده ناحيه جنوبي گلباف، خاور سنگ، شمال فندقا، خاور و جنوب هشتادان و سيرچ، چهارفرسنگ بيشه و پشته مشاهده شده است. در جنوب گلباف، تشکيلات رسي و خاور گلباف، به خصوص دره سنگ، سازندهاي آهکي ريزش کرده اند. -
زمين لرزه 6 مرداد 1360 هـ.ش سيرچ، (چهارفرسنگ) (28/7/1981ميلادي)
اين زمين لرزه وحشتناک با بزرگاي Ms=7.1 شديدترين زلزله اي است که تا کنون در گستره استان کرمان روي داده است. در اثر اين زمين لرزه حدود 1300 نفر کشته، 915 نفر زخمي و 000، 25 نفر در ناحيه چهار فرسنگ (فرسخ)، سيرچ، هشتادان، فندقا، شهداد و آباديهاي اطراف آنها بي خانمان شدند. در سيرچ حدود 85 درصد خانه ها شديداً آسيب ديده يا تخريب شدند. پس از رويداد زلزله چشمه هاي آب متعددي در اين ناحيه ظاهر شده و سطح آب چاهها بالا آمد. حداکثر شدت زمين لرزه مذکور در سيرچ و چهارفرسخ حدود VIII در مقياس اصلاحي مرکالي برآورد شده است.
گسل گلباف در زمين لرزه 6/5/1360 هـ.ش چهار فرسنگ جابه جايي قائم 14 سانتي متر و گسل لکرکوه جابه جايي قائم و افقي راستگرد به ترتيب 5 و 20 سانتي متر را نشان مي دهند. جنبش حدود 48 کيلومتر از بخش شمالي گسل گلباف و 10 کيلومتر از بخش جنوبي گسل لکرکوه سبب وقوع اين زلزله گرديده است. در جنوب و باختر دهکده چهارفرسنگ شکستگيهاي متعددي با راستاي عمومي شمالي-جنوبي تا شمال خاوري-جنوب باختري در واحدهاي سنگي کنگلومرايي يا نهشته هاي عهد حاضر گزارش شده است.
در اثر زمين لرزه 6/5/1360 هـ.ش سيرچ ناحيه اي به وسعت 577 کيلومتر مربع تحت تأثير خسارت و تخريبي در حد شدت نسبي VIII قرار گرفت. زمين لرزه مذکور سبب ويراني ساختمانهاي قديمي و فرسوده در شهرهاي کرمان و ماهان گرديد،به طوري قسمتي از سقف بازار و بخشي از مسجد حاج آقا علي در کرمان و قسمتي از مقبره شاه نعمت اله ولي در ماهان ريزش کرد. ضمناً سنگ ريزش و زمين لغزش در خاور هشتادان، سيرچ و شمال چهارفرسنگ به ويژه در دره خرشکي گزارش شده است. در جنوب باختر چهارفرسنگ (10 کيلومتري ابتدا دره خفتان) ريزش کوه سبب مسدود شدن جريان آب رودخانه و تشکيل درياچه اي به عمق حدود 10 متر شده است. -
زمين لرزه 23 اسفند 1376 هـ.ش 14 مارس 1998 ميلادي فندوقا
در بيست و سوم اسفند ماه 1376هجري شمسي در ساعت 23:10 به وقت محلي (19:40 به وقت جهاني)، زمين لرزه اي با بزرگاي Ms=6.6 در حوالي روستاي فندوقا در شمال گلباف در استان کرمان اتفاق افتاد. در اثر اين زمين لرزه به 7 روستاي گلباف، زمان آباد، فندوقا ، هشتادان ، جوشان ، دهو و ده قنبر خساراتي را وارد کرد. در اثر اين زمين لرزه 5 نفر در گلباف کشته و 14 نفر مجروح گرديدند. اين زمين لرزه داراي تعداد زيادي پسلرزه بود و بزرگترين آنها با بزرگاي Mb=4.9 در 27 مارس 1998 رخ داده است.
زمين لرزه فندوقا ، زمين لرزه ماقبل آخر، ازمجموعه پنج زمين لرزه قابل توجه و اصلي بوده که بر روي گسل گوک (و مجموعه گسلهاي ناي بند) از سال 1981 تاکنون روي داده اند. تمام اين زمين لرزه ها با گسيختگي در سطح زمين همراه بوده اند. در اثر زمين لرزه 1998 فندوقا نيز در حدود 23 کيلومتر گسل خوردگي سطحي با حدود 3 متر جابجايي امتداد لغز راستگرد و 1 متر جابجايي قائم در سطح زمين ايجاد گرديده است. آثار اين گسيختگي در عکسهاي هوايي وماهواره ايي به خوبي نمايان است. در 19 اکتبر 1999 زمين لرزه ديگري با بزرگايmb=4.6 در شهر گلباف روي داد که خساراتي به برخي از ابنيه اين شهر وارد کرد. -
زمين لرزه 4 اسفند 1383 داهوئيه (زرند) (22 فوريه 2005 ميلادي )
در ساعت 5 و 55 دقيقه و 8/20 ثانيه ( به وقت محلي) روز 4 اسفند ماه 1383 برابر با ساعت 2 و 25 دقيقه و 8/20 ثانيه ( به وقت GMT) زمين لرزه اي به بزرگاي امواج سطحي (6.5 =Ms) در شرق شهر زرند در شمال استان کرمان روي داد. مختصات رومرکز اين زمين لرزه 76/30 درجه عرض شمالي و 74/56 درجه طول شرقي مي باشد. در اثر اين زمين لرزه 612 نفر کشته و بيش از 1400 نفر زخمي شدند. همچنين زمين لرزه به بيش از 700 واحد مسکوني خسارات عمده اي وارد کرد.
رويداد اصلي در منطقه زرند بلافاصله با حدود 30 پسلرزه دنبال شده و تا عصر روز 4/12/83 بزرگترين پسلرزه با بزرگاي 2/4 (در شبکه لرزه نگاري باند پهن پژوهشگاه) ثبت شده است روند عمومي پسلرزه ها پراکندگي به سمت جنوب و جنوب شرق کانون زلزله را نشان مي دهد. بنظر مي رسد که گسل داهوئيه مسبب اين زمين لرزه بوده است.
4- زمينساخت منطقه
همانطور که اشاره گردید؛ زمین لرزه 9/5/1389 با بزرگای ML=5.6، در 35 کیلومتری جنوب خاوری بردسیر کرمان رخ داده است. بطور کلی گستره استان کرمان از فعالترين بخشهاي پوسته ايرانزمين بوده و در طول تاريخ همواره شاهد رخداد زمين لرزه هاي مخربي در اين استان بوده ايم. وجود گسلهاي فعال متعدد در گستره اين استان از قبيل گسل هاي کوهبنان، گلبافت- سيرچ، بم، گوک، لکرکوه، شهداد، لاله زار، رفسنجان و... در کنار رخداد زمين لرزه هاي مخرب در جاي جاي اين استان فعالیت بالای لرزه زمینساختی این ناحیه را نشان می دهد.بطور کلي کرمان از ديدگاه زمينساختي بخشي از واحد زمينساختي ايران مرکزي مي باشد. برخي از محققين واحد ايران مرکزي را به بخشهاي کوچکتري نيز تقسيم کرده اند. در شرق ايران مرکزي بلوک لوت قرار گرفته است.واحدهاي زمينساختي ايران مرکزي و لوت توسط مجموعه گسلهاي فعال شمالي _ جنوبي که عمدتاً امتدادلغزند، از يکديگر جدا مي شوند. سابقه فعاليتهاي بالاي لرزه خيزي اين مجموعه هاي گسلي و شواهد سطحي متعددي که بر سطح زمين بر جاي گذارده اند، دلالت بر پيچيدگي ساختارهاي زمينساختي در گستره مذکور را دارند.
از ويژگيهاي زمين شناسي قابل توجه در گستره کرمان وجود رديف نسبتاً کاملي از سنگهاي رسوبي است که محدوده سني کامبرين زيرين تا اواخر دوران چهارم را شامل مي شوند. بررسي اين رديفهاي رسوبي و تغييرات جانبي آنها نشان مي دهد که منطقه مورد بررسي در اين دوره طولاني همواره در جنب و جوش تکتونيکي بوده و آثار فازهاي کوهزايي متعددي را در خود ثبت کرده است. محدوده کرمان از نظر تکتونيکي در دوران چهارم فعاليت زيادي داشته و بعلت نزديکي به زون گسلي ناي بند فعاليت لرزه اي چشمگيري دارد. ديدگاههاي محققين مختلف در خصوص ايران مرکزي و به خصوص بخشهاي مختلف تشکيل دهنده اين واحد بسيار متنوع مي باشد بصورتي که بيان تمام اين ديدگاهها ، نتيجه گيري را دشوار مي کند. با تلفيق نظريه هايي که مقبوليت بيشتري دارند در يک نگاه کلي واحدهاي چينه شناسي - ساختاري ايران مرکزي عبارتند از:
ناحيه ايران مركزي منطقه مثلثي شكل است كه شمال پهنه لوت در خاور، كوه هاي البرز در شمال و پهنه سنندج - سيرجان در شمال باختر آن را شامل ميشود. تشابه سکانس هاي رسوبي البرز و ايران مرکزي به اندازه اي است که نامگذاري بسياري از واحدهاي سازندهاي پالئوزوئيک، مزوزوئيک و ترشيري در اين دو به گونه اي مشابه صورت مي پذيرد. انتهاي شمال باختري اين مثلث تا نزديکي تبريز نيز کشيده مي شود. نا آرامي هاي مکرر و هماهنگ با فازهاي زمين ساختي شناخته شده در مقياس جهاني ، سبب شده تا رديفهاي پلئوزوئيک - ترياس و همچنين فليش توربيديتهاي مزوزوئيک ، گاهي در مرز رخساره آمفيبوليت دگرگون شوند.در همدان شيستهاي دگرگونه داراي سن ژوراسيک بوده که در فاز سيمرين مياني نخستين رويداد دگرگوني بر آنها تحميل شده ولي، فرآيند هاي دگرگوني همچنان در زمان کرتاسه و حتي در اثر جايگيري توده هاي نفوذي تکرار شده است.در بخش شمال باختري پهنه سنندج - سيرجان ، بخش عمده سنگهاي دگرگوني نواحي سنندج و مهاباد وابسته به کرتاسه بوده و فرآيند دگرگوني يک پهنه آلپي هم ارز رخداد لاراميد است.
ايران مرکزي يک واحد زمينساختي يکپارچه و همگن نيست و در اثر عملکرد گسلها بصورت قطعاتي جدا با ويژگيهاي زمينساختي متفاوت است.با اين وجود دو ويژگي عمده در اين پهنه وجود دارد که مورد نخست وجود چين خوردگي، دگرگوني و پلوتونيسم شديد مزوزوئيک و ويژگي دوم تکاپوي شديد آتشفشاني سنوزوئيک در اين واحد مي باشد. اين ويژگيها باعث تفکيک واحد ايران مرکزي از زاگرس است.
5- گسلهای اصلی منطقه
همانطور که اشاره گردید منطقه کرمان از دیدگاه لرزه زمینساختی در زون ایران مرکزی قرار می گیرد که گسلهای پرتکاپو و بسیار جنبایی وجود دارد. این گسل ها و حرکات روی داده در امتداد آنها با رویداد زمین لرزه های سهمگین و متأسفانه همراه با خسارات بسیار توأم بوده است. برخی از مهمترین گسلهای که در محدود مورد نظر قرار گرفته اند به شرح زیر می باشند:
طول گسل کوهبنان تا 900 کيلومتر برآورد مي شود که درازاي شناخته شده آن در حدود 300 کيلومتر است. روند عمومي اين گسل شمال باختري - جنوب خاوري است و ممکن است ادامه جنوبي گسل کلمرد باشد. در شمال کوهبنان ( شمال کرمان)، اين گسل ارتفاعات سنگي را از رسوبات آبرفتي جوان جدا مي کند. حرکت اين گسل در کامبرين، پالئوزوئيک، ترياس و پليو - پليستوسن آشکار است. نوع حرکت عمومي اين گسل تلفيقي از حرکات راستگرد و راندگي مي باشد و بنظر مي رسد که گسلي معکوس با شيب زياد است که شيب آن به طرف شمال خاوري است.
گسل جوان کوهبنان گسلي لرزه زا و فعال است ولي بعلت دور بودن آن از مراکزمسکوني و آباديها و جمعيت اندک موجود در امتدادش داده هاي کمي از فعاليت اين گسل در دست است. بر اساس مطالعات بربريان(1976) از آنجا که اين گسل رسوبات کواترنري را بريده است، مي توانيم گسل کوهبنان را گسلي فعال تلقي کرد که با زمين لرزه ها و گسلش جوان همراه است. بر اساس مطالعات بعدي بريريان و همکار (1984)، حداقل زمين لرزه هاي11/ 1854 هوريجان با بزرگايMs=5.8 ، زمين لرزه هاي17/1/ 1864 چترود با بزرگايMs=6.0 ، زمين لرزه هاي4/8/1871 چترود، زمين لرزه هاي 25/5/ 1897 چترود با بزرگايMs=5.7 ، زمين لرزه هاي25/4/ 1913 چترود با بزرگايMs=4.5 ، زمين لرزه هاي13/2/ 1937 باب تنگل با بزرگايMs=4.7 ، زمين لرزه هاي17/9/ 1977 ده زوئيه با بزرگايMs=5.6 ، زمين لرزه هاي 10/11/ 1977 ده زوئيه با بزرگايMb=4.8 و زمين لرزه هاي 19/12/ 1977 باب تنگل با بزرگايMs=5.8 به سبب جنبش اين گسل روي داده اند.
گسل گوک از گسلهاي کواترنر و لرزه زاي نيمه شرقي ايران است. اين گسل در راستاي شمال، شمال غربي - جنوب، جنوب شرقي، همراه با گسل هاي کوهبنان، شهداد، ناي بند و ... يک سيستم (مجموعه) گسلي را در جنوب خاوري ايران تشکيل مي دهند. اين گسل در سال 1972 براي نخسين بار توسط زمين شناسان يوگسلاو شناسايي گرديد و طول آن حدود 170 کيلومتر برآورد گرديده است.
اين مجموعه گسلي و گسل گوک مسبب رويداد زيادي در فاصله سالهاي 1998-1877 ميلادي با بزرکاهاي مختلف بين Ms=5.2-7.1 بوده اند. در زمين لرزه 28/7/1981 سيرچ با بزرگاي Mw=6.6-7.1 اين گسل، با گسلشي به درازاي حدود 83 کيلومتر، جابجايي راستالغزي در حدود 43 سانتيمتر، جابجايي قائمي در حدود 40 سانتيمتر و جابجايي فشاري در حدود 42 سانتيمتر همراه بوده است. همچنين زمين لرزه 11/6/1981 گلباف با بزرگايMs=6.8 در ارتباط با عملکرد اين گسل مي باشد. بربريان و همکاران (2001) زمين لرزه 14 مارس 1998 فندوقا با بزرگاي Mw=6.6 را به عملکرد گسل گوک را نسبت مي دهند. اين گسل داراي شواهدي بر روي سطح زمين است که دلالت برسازوکار امتداد لغز راستگرد اين گسل دارد.
گسل شهداد، گسلي است با سازوکار فشاري و راستاي خمدار شمال غربي _ جنوب شرقي و درازاي بيش از 95 کيلومتر که شيبي به سوي جنوب باختري دارد و در تمامي راستاي خود نهشته هاي کواترنر را قطع کرده است. بنظر مي رسد که اين گسل به همراه گسلهاي گوک، گلباف _ سيرچ ، کوهبنان و گسل ناي بند يک مجموعه گسلي با عملکرد مشابه را نشان مي دهند.
گسل لکرکوه، گسلي با امتدادعمومي شمال غربي _ جنوب شرقي در بخش باختري و روند شمالي _ جنوبي در بخش خاوري است. درازاي اين گسل در بخش خاوري در حدود 70 کيلومتر مي باشد. بنظر مي رسد که اين گسل از مجموعه گسلهاي ناي بند است و داراي شواهدي است که بر امتداد لغز بودن اين گسل دلالت مي کند.
گسل رفسنجان با راستاي شمال باختري - جنوب خاوري و درازاي بيش از 140 کيلومتر از 20 کيلومتري جنوب شهر رفسنجان مي گذرد.شيب اين گسل به سمت جنوب باختري است و بخش خاوري آن مرز ميان سنگهاي آتشفشاني اسيدي و بازيک و سنگهاي آذرآواري با سن ائوسن مياني و توفهاي ائوسن را تشکيل مي دهد.
در بخش مرکزي،گسل فشاري رفسنجان سبب رانده شدن سنگهاي آتشفشاني ائوسن مياني (از سمت جنوب باختري) بر روي کنگلومرا، ماسه سنگ، آهکهاي آب شيرين با سن پليوسن، بادزنهاي آبرفتي و رسوبات آبرفتي کواترنر دشت (در شمال خاوري) شده است. در بخش شمال باختري، مرز ميان کنگلومرا و ماسه سنگهاي پليوسن، رسهاي ماسه اي و کنگلومراي پليوسن را تشکيل داده و رسوبات آبرفتي کواترنر دشت را نيز مي برد. افزون بر برش رسوبات کواترنر، يک ناهنجاري در سطح آبهاي زير زميني در دو سوي گسل، نشانگر اهميت و تاثير گسل رفسنجان در جابجايي سفره آب زير زميني اين پهنه است.
به نظر مي رسد، زمين لرزه 18/1/1924 با بزرگاي Ms=5.7 که احتمالاً پسلرزه زمين لرزه 22/9/1923 با بزرگاي Ms=6.2 است، در راستاي اين گسل بوقوع پيوسته باشد (بربريان و همکار 1984).
مطالعات محققين قبلي (يوگسلاو) نشان داده است که گسل جيرفت ادامه جنوبي گسل سربيزان در دشت جيرفت است. اين گسل نهشته هاي کواترنري را قطع کرده و داراي جنبش امتداد لغز راستگرد است. رومرکز زمين لرزه اي با ژرفاي کانوني 60 تا 90 کيلومتر در جنوب کهنوج بر روي اين گسل قرار مي گيرد.
اين مجموعه گسلها براي نخستين بار توسط زمين شناسان يوگسلاو در سال 1972 بنام گسل سربيزان معرفي گرديد. بر اساس مطالعات بعدي (1973) مشخص گرديد که در طول گسل سربيزان بخشي از نهشته هاي کواترنري در نزديکي شهر انار تغيير شکل دارند. بيشتر اين نهشته ها در مراکاش، کوه لاله زار و از گدار شور به سمت جنوب تا دشت جيرفت قرار دارند.
بر اساس مطالعات بربريان (1976) بخش فوقاني اين مجموعه که داراي روند شمال، شمال باختري - جنوب، جنوب خاوري بوده و در امتداد گسلهاي سبزواران و جيرفت قرار دارند، بنام گسل سردويه معرفي و طول آن در حدود 100 کيلومتر تعيين گرديده است.
6- جمع بندی
بررسی این مطالعه نشان می دهد که زمین لرزه 9/5/1389 جنوب بردسیر با بزرگای ML=5.6 ، در همان ناحیه قلعه عسگر و لاله زار واقع شده است. 87 سال قبل نیز زمین لرزه 31/6/1302 هـ.ش در همین ناحیه به وقوع پیوسته است. با توجه به تعداد پسلرزه های رخ داده در منطقه در طی سه روز پس از وقوع زمین لرزه اخیر، می توان فعالیتهای لرزه ای ایجاد شده در منطقه بردسیر را به فعالیت مجدد گسل لاله زار و یا شاخه های فرعی این گسل نسبت داد. با توجه به موقعیت زمینساختی این ناحیه و عملکرد گسلهای فعال در این ناحیه، سابقه لرزه خیزی منطقه بسیار بالا بوده و تاکنون زمین لرزه های مخرب متعددی در این گستره رخ داده اند که ضرورت توجه بیشتر به زلزله خیزی در این استان را اجتناب ناپذیر می نماید. بنابراین توسعه مطالعات لرزه زمینساختی و زلزله شناسی به هدف بالا بردن اطلاعات ماهیت سرشتی زمین لرزه ها و ریز پهنه بندی منطقه برای استفاده در طراحی و ساخت ابنیه و سازه های مورد نیاز و مقاوم سازی ابنیه ساخته شده قبلی باعث کاهش آثار و خطرات ناشی از وقوع زلزله های مخرب آتی می گردد.
مراجع
